Genealogie Van Santen

Een kort bericht inzake de oudste 10 generaties:
Men mag veronderstellen dat de naam Van Santen een toponiem is, dwz. dat (het tegenwoordig Duitse) Xanten de plaats is waar de stamvader van de Nederlandse Van Santen's vandaan komen.

Het probleem bij een dergelijk toponiem is natuurlijk dat diskussie kan ontstaan of de oudere bronnen het wel steeds over de familie Van Santen hebben, of dat het over uit Xanten afkomstige personen gaat. Het is bv. zeer goed mogelijk dat een in het rivierengebied opduikende handelaar werkelijk uit Xanten afkomstig is, en het zelfde geldt voor geestelijken. Van dit laatste zijn enkele voorbeelden bekend, o.a. rond de stichting van het klooster Bethlehem ten zuid-oosten van Doetinchem. In sommige gevallen kunnen evenwel de voornaam en het patroniem nog een aanwijzing vormen.
Ook dan echter ontstaat soms aarzeling, zoals bijvoorbeeld t.a.v. Arnoldus van Xanten, een vroeg 14e eeuwse geestelijke, wiens voornaam Arnold overeen komt met de in de Betuwe (in de late 14e en vroege 15e eeuw) opvallend vaak voorkomende naam Arnt. Ter illustratie een verwijzing naar twee artikelen terzake, in resp. het elfde en het 32e jaarboek van de Historische Vereniging Gelre. Het laatste artikel is het meest concreet:

Arnoldus van Xanten, proost van het kapittel van St. Walburg in Tiel.
Het kapittel was uit Tiel, dat toen nog Brabants was, verdreven, maar kreeg op 1-10-1315 van Reinald I, hertog van Gelre, diens grafelijk hof aan de Beek te Arnhem aangeboden, onder voorwaarde dat men aan het grafelijk gezin stalling en onderdak zou bieden als zij in Arnhem verbleven [op doorreis naar Rosendaal, XXXII/5]
Het kapittel vestigde zich in het hof, waarna de aanzet tot de bouw van de Walburgiskerk werd gegeven [deels gereed in 1369].
NB. Reinald I werd in 1318 vanwege krankzinnigheid vervangen door zijn zoon Reinald II [XXXII/6, Reinald I ging nl. steeds buitensporiger schenkingen aan geestelijke instellingen doen].

Leenaktenregisters. Een extra zekerheid dat het om 'gesettelde' families gaat bieden natuurlijk de leenaktenregisters, die vrijwel altijd om te bewerken grond, visrechten e.d. gaan. Die van Gelre, Culemborg, Buren en Soelen liggen in de rede:

Lenen van Culemborg, repertorium naar lokatie (RA Arnhem, Studiezaal 2, kartonnen ordner, met linten gesloten. Hierin de map Culemborg]:
[ongedateerd, doch na 1393 ivm "Nyestat", de huidige Nieuwstad ten zuiden van de Lanxmeerse- of Binnenpoort aldaar]
"een huys in de Nyestat" [geen jaar vermeld], naest gelegen Derick van Xancten"

Repertoria van de Leenaktenboeken van het Vorstendom Gelre en Het Graafschap Zutphen, een serie van 6 boekwerken, tussen 1904 en 1936 uitgegeven door Uitgeverij P. Gouda Quint te Arnhem:
deel II Kwartier van Nijmegen, Jhr. W.A. Beelaerts van Blokland, 1907,
    - deel IIa: Stichtsche, Gaasbeekse en Overijsselse Leenen
    - deel IIb: Leenen buiten [het rechtsgebied van] Gelderland (uitheemsche leenen) [dus bv graafschap Buren enz]:
blz. 175, nr. l3la [12-8-1485]:
"1 mergen en 10 roden lants in den lande van Buren tot Tricht gelegen, geheiten die Berwersche wayde, daer boven naest gelant Aris Dirxsoon ende beneden Dirck van Xanten, streckende met den noorden eynde an die wayde ende met den westen eynde an den Middelwegh tot Zutphenschen rechten ontfinck Arnt Janssoon, 12 augusti 1485 ende transporteerde het voort op Derck van Santen"

1 morgen en 10 roeden land [ca 85 are] in het rechtsgebied van Buren te Tricht, genaamd "die Berwersche wayde" [de Beerweerdse wayde ? zie Hattinga-kaart met 'wayden', Beerweg en Middelweg, zie ook de opmerking bij de navolgende lenen van Buren, repertorium blz 79], aan de ene kant grenzend aan de grond die Aris Dirxsoon (van Santen] bewerkt, en aan de andere [afwaterende] kant aan de grond die Dirck van Xanten bewerkt; met het noordelijk deel aan de 'wayde' grenzend en met het westelijk deel langs de [nog bestaande] Middelweg. Op de overeenkomst is het Zutphens [zakelijk] recht van toepassing:
Op 12 augustus 1485 werd het leen aan Arnt Janssoon [van Santen] verstrekt, die het overdroeg aan Derck van Santen.
  (zie kopie gedeelte Hattingakaart, 1749]

Voorts treffen we in Gens Nostra [GN], 1986, blz. 375 aan:
- Jan van Zanthen, schepen van Malsen en Tricht, vermeld op 10-4-1510.

Dit leidt tot de eerste vier generaties Van Santen:

Repetorium van de lenen van Buren [Bu/..] .
De gelderse repetoria zijn te vinden op studiezaal 2 van het Rijksarchief te Arnhem. Ze staan, ongenummerd, rechts-onder de genummerde inventarissen, op de tweede plank van onderen, links naast de blauwe kartografische overzichten.

*) 1 morgen = 6 hont; 1 hont = 100 roe = ca 1400 m² in de West-Betuwe.

De meest terugkerende naam is Arris [Andries] Jansz van Santen. Diens vindplaatsen zijn in dit excerpt lang niet compleet. Ook: fol 291, 12-11-1602.

Dit leidt tot de generaties V tot VIII:

De hierna volgende gegevens zijn merendeels ontleend aan de DTB's en lidmaatregisters, aangevuld met gegevens uit het kerkeboek van Buren en de polderarchieven.

De hierna komende generaties zijn bij geïnteresseerden genoegzaam bekend, respectievelijk te vinden aan de hand van de DTB's van (overwegend) Buren, Erichem, Tricht en Beusichem.

J. Voorberg.
Apeldoorn, 17-6-1997.

P.S.

De tekst uit 1997 is natuurlijk hier en daar achterhaald. Pas recent kwam ik er door een gelukkig toeval achter dat Jannetje Jans van Harthals bijvoorbeeld een in de stad Utrecht wonende grootvader had (De Burgemeester Adriaen van Harthals van Buren blijft haar oom), in plaats van het onder Cothen op De Harthals wonende gezin, en ook m.b.t. de oudste generaties Van Santen zal ik uit 1997 daterende meningen mogelijk deels moeten herzien.

Publicatie op internet kan ruis veroorzaken omdat sommige onderzoekers wel eens achterhaalde opvattingen blijven copiëren. Een waarschuwing is dus op zijn plaats.

J. Voorberg, mei 2006